Γιαγκλής ο Μακεδονομάχος από το βιβλίο του κ. Μπαρτζούδη
Πέμπτο αφιέρωμα στο βιβλίο του κ. Γιώργου Μπαρτζούδη και σας παρουσιάζουμε το κεφάλαιο “Γιαγκλής ο Μακεδονομάχος”, το οποίο επειδή είναι πολύ μεγάλο θα “ανεβεί” σε δύο μέρη. Τίτλος του βιβλίου “Γιαγκλής, ο Αετός της Μακεδονίας”.
Γιαγκλής ο Μακεδονομάχος. (1ο μέρος)
Υπάρχουν αναφορές για πρώιμη ένοπλη δράση του Γιαγκλή στον Μακεδονικό Αγώνα, που όμως είναι κατά το πλείστον ασαφείς. Μια «κατηγορηματική» αναφορά ότι «ανέλαβε δράση στη Μακεδονία το 1903, στις περιοχές Κρουσίων, Βισαλτίας, Βερτίσκου και Κερδυλλίων, ενώ το 1904 δρούσε στην περιοχή της Χαλκιδικής» 17 πρέπει να θεωρηθεί ατεκμηρίωτη, αφού πουθενά δεν μνημονεύεται κάποια συγκεκριμένη δράση του Καπετάνιου στο διάστημα αυτό.
Κάπως κοντά στα πράγματα βρίσκεται η πληροφορία 18 ότι, όταν «το 1903 ο Γιαγλής βρίσκεται στην Αθήνα και κατατάσσεται… στο Σώμα της Ανακτορικής Φρουράς …, προσκαλείται από τους Δραγούμη, Μαζαράκη και Σακτούρη, για να αναλάβει το αντάρτικο Σώμα Νιγρίτης-Σωχού». Πράγματι, την εποχή εκείνη, πατριώτες ως οι ανωτέρω δραστηριοποιούνταν με σκοπό την ένοπλη απάντηση στους Βούλγαρους κομιτατζήδες, που από το 1897 «αλώνιζαν» στη Μακεδονία. Και είναι εύλογο να βολιδοσκοπούσαν σχετικώς τον πρώην «κλέφτη» της Νιγρίτας και Αρχισερδάρη του Αγίου Όρους, που με το επιβλητικό παράστημά του κοσμούσε την Ανακτορική Φρουρά. Θα περάσει όμως ένας σχεδόν χρόνος μέχρι να υλοποιηθούν τέτοιες προθέσεις, με την ίδρυση του Μακεδονικού Κομιτάτου και την αποστολή ενόπλων σωμάτων στη (Δυτική κατά προτίμηση) Μακεδονία. Και βέβαια, ο θάνατος του πρωτομάρτυρα Παύλου Μελά, στις 13.10.1904 ήταν το γεγονός που συνήγειρε τότε τον Ελληνισμό.
Την ίδια περίπου εποχή δραστηριοποιείται στην κατεύθυνση σύστασης ενόπλου σώματος και ο Κεντρικός Μακεδονικός Σύλλογος: Σε «αποσπάσματα έκθεσης Γερογιάννη», προς τον Πρόεδρο της Βουλής, γίνεται αναφορά για «όπλα τινά» τα οποία «ενεπιστεύθη» στο Σύλλογο «ο πρώην Υπουργός Στρατιωτικών κ.Κυριακούλης Μαυρομιχάλης». Συνεπώς, η δοσοληψία αυτή έγινε από 16.12.1904 έως 9.6.1905 που ο Μαυρομιχάλης κατείχε το χαρτοφυλάκιο αυτό 19 .
Φαίνεται ότι μέχρι τα τέλη του 1904 ο Γιαγκλής υπηρετούσε στην Ανακτορική Φρουρά, και πάντως βρισκόταν στην Αθήνα. Μαρτυρείται ότι φιλοξενήθηκε το 1904 στο Άγιο Όρος, σε συνδυασμό όμως με άλλες μαρτυρίες, η φιλοξενία αυτή μπορεί να τοποθετηθεί περί τα τέλη του έτους αυτού. Εξάλλου, υπάρχει ιστορική αναφορά ότι «στη Χαλκιδική δρούσε … από τον χειμώνα του 1904 προς 1905 το σώμα του … Γεωργίου Γιαγκλή». Σύμφωνα με άλλη αναφορά, τον Αύγουστο του 1905 ο Γιαγκλής εκτελούσε καθήκοντα αρχισερδάρη στο Άγιο Όρος. Κάτι τέτοιο δεν μπορεί να αποκλειστεί, αδιακρίτως αν η υπόψη πληροφορία εμπεριέχει (ή όχι) και κάποιους αναχρονισμούς.
Μνημονεύεται επίσης μια «χειρόγραφη επιστολή» του Γιαγκλή που στάλθηκε στον Κεντρικό Μακεδονικό Σύλλογο, από τη Χαλκιδική περί τα τέλη Σεπτεμβρίου 1906, στην οποία λεει, μεταξύ άλλων: «Έχω να σας παρακαλέσω διά το Κελίον των Νταουτάδων και να γνωστοποιήσω συνάμα, ότι [οι καλόγηροι αυτού]… εργάζονται μετά ζήλου… υπέρ του ημετέρου συλλόγου, δαπανώντες εξ ιδίων προς περίθαλψιν ημών, ως δε γνωρίζετε και πέρισυ τοσαύτα διά ημάς υπέφερον».
Από τα παραπάνω συνάγεται ότι κατά το 1905 υπήρξαν στοχευμένες κινήσεις του Γιαγκλή στη Χαλκιδική, στο Άγιο Όρος, (μάλλον και) στη Νιγρίτα. Με τη συνοδεία φίλων και παλιών συνεργατών, ή και επικεφαλής μικρού σώματος» συγκροτηθέντος εκ των ενόντων, διερευνούσε επί τόπου τα της νέας αποστολής που ανελάμβανε.
Ασφαλώς και δρούσε ενάντια σε «φταίχτες», είτε ως Αρχισερδάρης είτε ως Γιαγκλής! Και ασφαλώς έμαθε από πρώτο χέρι για την ατυχή εμφάνιση του ισχυρού, επιμελώς οργανωμένου, σώματος Νταφώτη, στην περιοχή Κερδυλλίων και Χαλκιδικής τον Απρίλιο του 1905. Το πάθημα του σώματος Νταφώτη ήταν ένα μάθημα για όλους, όχι όμως και για τον Γιαγκλή, που ήξερε πολύ καλά ότι για αντάρτικη δράση δεν αρκεί η δύναμη πυρός και η ανδρεία. Είναι απαραίτητη και η τέχνη του Έλληνα «κλέφτη»!
Παρόμοιες θα είναι οι κινήσεις του Γιαγκλή και κατά το πρώτο εξάμηνο του επομένου έτους: Καταγράφεται ότι την 15.5.1906 αποβιβάζεται στη Χαλκιδική και ότι την «18.6.1906, ο αντιπρόσωπος της μονής Ξηροποτάμου… ανέφερε συμπλοκή [του] …με Ρώσους Κελλιώτες» 20 .
Στα μέσα του 1906, φτάνει πλέον η ώρα για να γίνει πραγματικότητα το επιμελώς προετοιμασμένο και αρτίως οργανωμένο ένοπλο σώμα Γιαγκλή.
Η ολόπλευρη στήριξη του Κεντρικού Μακεδονικού Συλλόγου των αδερφών Γερογιάννη φαίνεται στην από 30.8.1906 επιστολή-δήλωσή 21 του Καπετάνιου:
«Ο υποφαινόμενος οπλαρχηγός Γεώργιος Γιαγλής Μακεδών εξ Ιερισσού της Χαλκιδικής, τιθέμενος υπό τας διαταγάς του Κεντρικού Μακεδονικού Συλλόγου και εξοπλιζόμενος παρ’ αυτού υποχρεούμαι όπως, μεταβαίνων εις Μακεδονίαν μετά των υπ’ εμέ πέντε ανδρών αποτελούντων τον πυρήνα του σχηματισθησομένου εκείσε αμυντικού σώματος ακολουθήσω τας εξής οδηγίας.
»Διεκπεραιούμενος επί του Μακεδονικού εδάφους θέλω σπεύσει εις συνάντησιν του Προέδρου του εν Σέρραις τμήματος του Κεντρικού Μακεδονικού Συλλόγου υπό τας οδηγίας δε τούτου θέλω ενεργήσει την συγκρότησιν του κυρίου σώματος.
»Κύριον κέντρον των ενεργειών ημών θέλομεν έχει τας περιοχάς Σερρών (ως βάσεως), Δράμας, Στρωμνίτσης, Πετριτσίου, Μελενίκου, Νευροκοπίου και Άνω Τζουμαγιάς.
»Περί της πορείας ημών και των σπουδαίων ή εκτάκτων συμβάντων οφείλω να κρατώ ημερολόγιον και να διαβιβάζω ταύτα προς το Προεδρείον του τμήματος λεπτομερώς και εγκαίρως.
»Παρά του κ. Θ. Γερογιάννη, Προέδρου και Ταμίου του Κεντρικού Μακεδονικού Συλλόγου έλαβον μέχρι σήμερον και εκ διαλειμμάτων δραχμάς εν όλω τερακοσίας εβδομήκοντα δύο (472) καταναλωθείσας προς συντήρησιν εμού και των υπ’ εμέ ανδρών· σήμερον δε ετέρας δραχμάς 500 (πεντακοσίας) έλαβον ίνα χρησιμεύσωσι προς μετάβασίν μου μετά των πέντε ανδρών μέχρι του εν Σέρραις τμήματος.
»Παρέλαβον παρά του Κεντρικού Μακεδονικού Συλλόγου τα εξής είδη: Εξ (6) όπλα γκρα, πέντε (5) κάπες, μια (1) σάκκα δερματίνην μεγάλην, μια (1) σάκκα δερματίνην μικράν, διάφορα είδη ιματισμού, …γραφικήν ύλην, …200 φυσίγγια περιστρόφου, (1) δίοπτρον, μία (1) πυξίδα, οκτώ ζεύγη (8) κάλτσες, ιματισμόν διά τον οπλαρχηγόν, … επτακόσια (700) φυσίγγια γκρα, οκτώ ζεύγη (8) τσαρουχιών, εξ (6) ξιφοδρέπανα και μιαν σφραγίδα του αρχηγού.
Εν Αθήναις τη 30η Αυγούστου 1906
Ο οπλαρχηγός
(Τ.Σ) Γεώργιος Γιαγλής»
Το επόμενο μέρος του κεφαλαίου “Γιαγκλής ο Μακεδονομάχος” ξεκινάει με κάποια σχόλια για την παραπάνω επιστολή-δήλωση. (Όταν “ανέβει” το 2ο μέρος θα υπάρξει Link που θα οδηγεί στο 1ο μέρος).
Παραπομπές για το πρώτο μέρος του “Γιαγκλής ο Μακεδονομάχος”:
17 Βικιπαίδεια (στο λήμμα Γεώργιος Γιαγκλής).
18 Πάππας-Καπετάν Γιαγκλής, ό.π, σ.234.
19 (α) Πάππας-Καπετάν Γιαγλής, ό.π, σ.341-345, (β) https://www.sansimera.gr/biographies/588
20 (α) Πάππας-Καπετάν Γιαγλής, ό.π, σ.357, (β) Πάππας-Ιστορικά και πολιτιστικά, ό.π, σ.210, 218, 470, 522, (γ) Παύλος Τσάμης, Μακεδονικός Αγών, Θεσσαλονίκη 1975, σ.297, 278-283, (δ) Αποστολίδης, ό.π, σ.424, (ε) ΓΕΣ, Ο Μακεδονικός Αγών, ό.π, σ.229.
21 Πάππας-Καπετάν Γιαγλής, ό.π, σ.299-300.
