Ψαλτάδες Ξυλότρου – Αγίας Παρασκευής Σερρών
Με ευκαιρία τη γιορτή της Αγίας Παρασκευής, σας παρουσιάζουμε σχετικό αφιέρωμα του κ. Γιώργου Μπαρτζούδη για τους ιεροψάλτες της εκκλησίας της Αγίας Παρασκευής του ομώνυμου χωριού του δήμου Βισαλτίας, Σερρών.
Ας θυμηθούμε τους ψαλτάδες του χωριού.
Τα τελευταία χρόνια, δυο πολύ καλοί ψαλτάδες τιμούν τα αναλόγια της εκκλησίας της Αγίας Παρασκευής. Σημαντική βοήθεια προσφέρουν οι εθελοντές Στάθης και Σάκης Τσιτσιλιάνος από δεξιά και αριστερά, αντίστοιχα. Εξαιρετική παρουσία είχε κατά καιρούς
ο πολύ καλός ψάλτης Γιώργος Τασούδης.
Παλιότερα, στη δεκαετία του ’50, θυμάμαι να ψέλνει, κατά τη Μεγάλη Βδομάδα, ο καθηγητής Θεολογίας Γεωργιάδης (αδερφός του Θόδωρη- γιοι της Παγώνας και οι δύο). Εργαζόταν σε ιδιωτικό Γυμνάσιο της Θεσσαλονίκης και ερχόταν κάπου-κάπου στο χωριό.
Μόνιμος εθελοντής-βοηθός πολλών ψαλτάδων ήταν ο εκλιπών προ ετών Πέτρος Κανάκης (ή Μεργιανιώτης), ο επιλεγόμενος Πετρούδας. Του δώσανε αυτό το προσωνύμιο διότι είχε αρχίσει να ψέλνει (τον Απόστολο κλπ) από πολύ μικρός. Μια-δυο φορές άκουσα να ψέλνει ο Γιώργος Τσιτσιλιάνος (αδερφός του Σάκη) που ήταν κανονικός ιεροψάλτης σε εκκλησία της Θεσσαλονίκης. Πολύ καλά έψελνε και ο Μάριος Αφεντίδης, πριν γίνει παπάς, ενώ ίσως συνεχίζει να ψέλνει σε ειδικές περιπτώσεις ο φιλότιμος εγγονός του Θεολόη Δάρατζη.
Οι πιο παλιοί ψαλτάδες που ξέρω ήταν ο Πασχάλης Μπάρζας και ο Βασίλης Νάσκος, δεξιός και αριστερός αντίστοιχα. Τον Νάσκο δεν τον πρόλαβα, τον έχω μόνο ακουστά. Και οι δύο πρέπει να έψελναν επί πολλά χρόνια, ακόμα και κατά το μακρινό 1894 που εγκαινιάστηκε η «νέα» εκκλησία (δηλαδή η σημερινή). Θα ήταν τότε και οι δύο νεαροί, ηλικίας 18 ετών περίπου.
Τον παππού Πασχάλη Μπάρτζα το άκουγα για χρόνια, από το 1947 και σε όλη σχεδόν τη δεκαετία του ’50, αλλά ως αριστερό ψάλτη.
Την προηγούμενη θέση του στο δεξιό αναλόγιο είχε πάρει ο Ηρακλής, ένας εργένης ξενομερίτης που δεν ξέρω πως βρέθηκε στο χωριό. Έψελνε όμως σε όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του ’50. Ζούσε μοναχικός σε ένα καλυβόσπιτο 2 επί 2, που είχε μαστορέψει από μόνος του, ακριβώς εκεί που είναι σήμερα η κουζίνα της εκκλησιαστικής αίθουσας δεξιώσεων. Το μοναδικό του «εισόδημα» ήταν κάποιες χορηγήσεις από την εκκλησία, δηλαδή ότι του έδινε ο (άμισθος τότε) παπαΓιάννης (πατέρας του παπΑντώνη): Μια λειτουργιά κάθε Κυριακή, κάποιο αντίδωρο που περίσσευε, κόλλυβα και ψωμάκια από μνημόσυνα και «ότι είχαν ευχαρίστηση» οι γείτονες και άλλοι χωριανοί!
Ο Πασχάλης Μπάρτζας έψελνε ως εθελοντής. Το ίδιο συνέβαινε και με τους δύο βοηθούς: Ο παππου-Γκούτσικας από δεξιά και ο παππου-Γαρμπίδης από αριστερά. Υπήρχαν στα χρόνια εκείνα και αρκετοί νέοι που έψελναν εθελοντικά. Θυμάμαι τον Νίκο Φωτούδη (Νίκος του Παλιπάπτσιου) να ψέλνει μελωδικά το «σήμερον κρεμάται επί ξύλου» μια Μεγάλη Πέμπτη. Στα Εγκώμια της Μεγάλης Παρασκευής ψέλναμε όλοι (καμιά δεκαριά παρέες). Θυμάμαι επίσης να ψέλνει τακτικά (τον «Απόστολο» κλπ.) ο Δημήτριος Ουζουνούδης (Δημητράκης του Χαριζάνη). Πιο μπροστά, έκανε το ίδιο ο Πρόδρομης του Κόκκινου.
Για ένα διάστημα είχε έρθει, ως δεξιός ψάλτης, ο Γκόλας Νίκος από την Τερπνή. Προς το τέλος όμως της δεκαετίας του ’50, εμφανίστηκαν τρεις νεαροί ψαλτάδες από το χωριό:
Ήταν ο Αντώνης (γιος του παπαΓιάννη, ο μετέπειτα παπΑντώνης), ο Χρήστος Μαλιτούδης (γνωστός ως Χρήστος του Κούκου), και ο Δημήτριος Τασούδης (γνωστός ως Μήτσιος του Μέγαλου, μετέπειτα παπαΔημήτρης).
Ο «Αντώνης του παπά» δεν τα πολυκατάφερνε ως ψάλτης, ενώ ως παπάς ήταν πολύ καλός. Ο Χρήστος Μαλιτούδης είχε γλυκειά φωνή αλλά σταμάτησε την ψαλτική σχετικά γρήγορα.
Ο Μήτσιος του Μέγαλου (μετέπειτα παπαΔημήτρης) ήταν προικισμένος με εξαίρετη μελωδική φωνή: Θυμάμαι μια σκηνή που έλαβε χώρα αρκετά αργότερα.
Ήταν παπάς στο Κοβούκλιο και παραβρέθηκε σε μια ιερουργία σε γειτονικό χωριό, μαζί με άλλους 3-4 παπάδες. Προς το τέλος της τελετής, το πλήρωμα κατευθύνθηκε προς τα μνήματα, προπορευομένων δύο νεώτερων (στην ηλικία) παπάδων.
Αργοκίνητος ο παπαΔημήτρης, με αρκετές δεκαετίες στην πλάτη του και τσακισμένος από τις δοκιμασίες της ζωής, απόμεινε τελευταίος και σχεδόν ξεκομμένος από τον κόσμο. Και τότε άρχισε να ψέλνει έναν ύμνο, σε σιγανό ρυθμό. Ήταν μια μελωδία που δεν την συναντάς σε καμιά εκκλησία, σε καμιά συναυλία, σε κανένα μέγαρο. Σιγά-σιγά συγκεντρώθηκε κόσμος γύρω του. Βουβάθηκαν όλοι! «Ποιος είναι αυτός ο παπάς;; Τι φωνή είναι αυτή», ρωτούσε ο ένας τον άλλο!
Κλείνει το άρθρο “Ψαλτάδες Ξυλότρου – Αγίας Παρασκευής Σερρών” με τον τελευταίο ψάλτη, Νασιό Χρήστο που κατοικεί στη Νιγρίτα και κατάγεται από το Σιτοχώρι. Ψάλλει στο ναό από το 2014 έως και σήμερα 26-7-2020, που αναρτήθηκε το σχετικό πόνημα.
Αυτά τα λίγα για τους ψαλτάδες. Όσοι έχουν το χάρισμα ας το καλλιεργούν. Δεν ξέρω αν σήμερα η Ψαλτική συνεισφέρει λίγο ή πολύ στον βιοπορισμό, είναι όμως μια ευχάριστη ασχολία και συγχρόνως αποτελεί κοινωνική προσφορά και Θεάρεστο έργο.
Χρόνια Πολλά σε όλους τους συγχωριανούς, στους κοντοχωριανούς και σε όλον τον κόσμο.
Χρόνια Πολλά ιδιαιτέρως σε κάθε Παρασκευά και Βούλη, σε κάθε Παρασκευή και Βούλα.
Η Αγία Παρασκευή να μεσιτεύει για την υγεία και προκοπή όλων!
